काठमाडौंका परेवाहरू के खाइरहेका छन् ?

राजु झल्लु प्रसाद

सहरका घर अग्ला अग्ला भए । सिमेन्टका ढलान तातेर बसिनसक्नु भयो । मोटरका आवाजले एकछत्तै लखेटिरहन्छ । कहाँ पो जानू ? सहर नजिकै गाउँ नै छैनन्, पर..परसम्म कसरी पुग्नु ? गाउँतिर जाऊ भने धुलो, धुवाँ, अनियन्त्रित घर, बिजुलीका खम्बामा लत्रिएका तारहरूसँग जोगिएर त्यो उडान लिनु चानचुने कुरा पनि होइन ।

फेरी, गाउँका छ्वाली र खरले छाएका घरहरू पनि भूकम्प प्रतिरोधी घर निर्माणको क्रममा निमिट्यान्न पारिए । घर छाउँदा प्रयोग गरिने बाँसका भाँटा र चिलाउनेका खाँबाहरू माटोमा मिसिए । चोया, दारको काठ र डोको-थुन्से समयको गर्तमा बिलाइगए । मानिसले घर छाउन पनि छाडे, भीर पखेराका खरहरू पनि डढेलोको सिकार भइरहन्छन् ।”

स्वयम्भू, वसन्तपुर र पाटनका छानाहरूलाई निहारिरहँदा सामाजिक पक्षी परेवाहरू एकापसमा मानवकेन्द्रित सामाजिक गतिविधिको विरुद्ध बोल्दै छन् मानव सभ्यताको दोहोलो काढ्दै छन् जस्तो लाग्छ । टाउको घरि माथि, घरि भुईँतिर फर्काउँदै, शरीर दायाँबायाँ पार्दै एकै रटानमा ‘गुडुरगुडुर र घुरघुर’ गरिरहेका सम्पदास्थलका छानामाथिका परेवाहरूलाई नियाल्नु कम्ता सकसको विषय होइन । जसै उनीहरूको घुराइको कम्पनले घाँटीका प्वाँख थर्थाएको देखिन्छ, उनीहरूमा निरन्तर छटपटी बढिरहेको प्रस्टै देखिन्छ । घुरघुर ‘घुरघुर’ मात्रै होइन, आक्रोश हो भनेर बुझ्नका लागि ‘मन भएका’ मान्छेलाई कत्ति बेर लाग्दैन ।

उसो त, मलाई एकसमय यी परेवाहरू उडाउन खुबै रुची लाग्थ्यो । यिनीहरू एकसाथ उडेको बखत घाम नै छेलिने गर्दछ भने भुईँमा देखिने गतिशील छायाँ साह्रो कलात्मक हुने गर्दछ । तर, आजभोलि म यिनको खाद्य सुरक्षाको चिन्ताबारे सोच्न पुग्दो रहेछु । यस लेखमा यसकारण थोरबहुत भावुकता भेट्न सकिन्छ, तथ्य खोज्नहरूका लागि यो अगतिलो पठन सामग्री रहन सक्छ ।

परेवाहरूको मृत्युको कारण के हो ?

सहारा मरुभूमि र एन्टार्कटिका बाहेक अन्यत्र सबैतिर पाइने, मधुरो आवाज निकाल्ने शान्तिदुत कहिएका यी पंक्षीहरूलाई दाना खुवाइरहेका (मकै बेचिरहेका स्थानीय)का अनुसार परेवाहरू मर्ने क्रममा घटबढ भइरहन्छ । कहिले दिनमा नै १०-१५ वटा परेवा मरिरहेका हुन्छन् भने कहिले २- ३ वटा मात्रै । परेवाको मृत्यु कारणबारे हामीकहाँ उति खोजीनिती भएको पाइँदैन । यस्ता घटनालाई ‘बर्ड फ्लू’ भनेर अत्याधिक सामान्यीकृत या भयावह बनाइने काम धेरै भएका छन् । नेपालमा बसाइँसराइ गर्ने चराहरूबाट परेवाहरूमा बर्ड फ्लुको भाइरस सरेको कुनै औपचारिक तथ्याङ्क छैन, तर प्रभावित क्षेत्रबाट बसाइँसराइ गरी आउने चराबाट यो रोग सजिलै सर्न सक्छ भन्ने अनुमानहरू भने उपलब्ध छन् ।

वसन्तपुरमा मृत अवस्थामा रहेको परेवा केहिबेरपश्चात् कुकुरको आहारा भयो

केही वर्षअघि इलाम नगरपालिकाले इलाम बजार र माइस्थान मन्दिरको आकर्षण मानिएका परेवामा जुका र झिँगाको प्रकोप देखिएको थियो । परेवाहरू भकाभक मरेका खबरहरू सार्वजनिक भएका थिए । सुरुमा झोक्राउने, चारो नखाने र केही समयपछि मर्ने लक्षण ती परेवाहरूमा देखिएका थिए । त्यतिबेला नगरपालिकाले परेवालाई सफा पानी, विषादी नमिसिएको तोरी, गहुँका दाना र मकैको च्याँख्लामात्र दिन आग्रह समेत गरेको थियो । तर, पंक्तिकारले त्यस घटनाबारे आधिकारिक प्रमाण प्राप्त गर्न सकेन ।

अर्कोतर्फ, पशुपति र स्वयम्भूतर्फ बाँदरहरूले परेवा खुबै रुचाइरहेका छन्, दिनमा ५/१० वटा परेवाहरू बाँदरको आहारा बनिरहेका छन् । बाँदर एवम् कुकुरहरूले पनि परेवा रुचाइरहेको देखिन्छन् । र, ती पनि परेवा सरह नै बिरामी परिरहेका देखिन्छन् । बाँदर र कुकुरहरूलाई काठमाडौंका फोहोरको थुप्रोमा, नालीमा एवम् मलिलो र गन्ध भएको ठाउँ वरपर पङ्क्तिकारले पटकपटक देखेको छ । जहाँ-जसरी जुन अवस्थामा देखे पनि उनीहरूमा छाएको खाद्य सङ्कट र खाद्यान्नमा आएको फेरबदल चिन्ताजनक छ ।